خشکی واژن یکی از بیماری‌های شایع میان زنان است که باعث بروز مشکلات زیادی در دستگاه تناسلی آن‌ها می‌شود. این عارضه همچنین کیفیت روابط زناشویی آن‌ها را نیز تحت شعاع قرار می‌دهد. علت بروز خشکی واژن می‌تواند بهم ریختگی‌های هورمونی ناشی از بارداری، قاعدگی، یائسگی یا دیگر موارد باشد. با اینکه خشکی واژن ممکن است یک مسئله گذرا باشد، اما در صورت تداوم، نیاز به بررسی و درمان دارد. شناخت علائم، علل، روش‌های تشخیص و درمان این وضعیت، به زنان کمک می‌کند تا با سرعت بیشتری به راه حل مناسب دست یابند و از بروز عوارض احتمالی پیشگیری کنند.
خشکی واژن چیست؟
خشکی واژن به وضعیتی گفته می‌شود که در آن بافت داخلی واژن رطوبت کافی ندارد و دچار نازکی و حساسیت می‌شود. در شرایط طبیعی، واژن یک محیط مرطوب، انعطاف پذیر و دارای ترشحات محافظ است که با حفظ تعادل اسیدی، از بروز عفونت جلوگیری می‌کند. اما زمانی‌که سطح استروژن بدن کاهش می‌یابد، بافت واژن نازک، خشک و شکننده می‌شود. این وضعیت ممکن است در هر سنی رخ دهد، اما در زنان یائسه بیشتر دیده می‌شود.
بیشتر بدانید: درمان تنبلی تخمدان
علائم و نشانه‌های خشکی واژن
خشکی واژن می‌تواند علائم مختلفی داشته باشد که بسته به شدت و مدت زمان بروز، در هر فرد متفاوت است. در ادامه به شایع ترین علائم این عارضه اشاره کرده ایم:
- احساس سوزش یا خارش در ناحیه واژن
- درد هنگام رابطه جنسی (دیسپارونی)
- خونریزی خفیف بعد از نزدیکی
- احساس فشار یا ناراحتی در ناحیه لگن
- کاهش میل جنسی
- عفونت‌های مکرر ادراری
- تحریک یا قرمزی اطراف واژن
در صورت مشاهده هر یک از این علائم به صورت مداوم، مشاوره با پزشک متخصص دکتر بنفشه تاج بخش ضروری است.
روش‌های تشخیص خشکی واژن
برای تشخیص خشکی واژن، پزشک ابتدا می‌بایست به بررسی علائم بالینی بیمار بپردازید. سپس ممکن است معاینه لگنی برای بررسی وضعیت مخاط واژن و ضخامت آن انجام شود. در برخی موارد از افراد، پزشک آزمایش‌هایی را برای بررسی سطح هورمون‌ها، به ویژه استروژن، توصیه می‌کند. گاهی اوقات نیز تست پاپ اسمیر یا نمونه برداری از بافت واژن جهت رد سایر بیماری‌ها انجام می‌شود.
علت بروز خشکی واژن
دلایل متعددی می‌توانند منجر به خشکی واژن شوند. مهمترین آن‌ها عبارتند از:
1. کاهش سطح استروژن
کاهش هورمون استروژن، از مهمترین عوامل ایجاد خشکی واژن است. این کاهش عمدتا در موارد زیر رخ می‌دهد:
- دوران یائسگی یا پیش یائسگی
- پس از زایمان و در دوران شیردهی
- پس از جراحی برداشتن تخمدان‌ها
- پس از درمان‌های سرطان مانند شیمی درمانی یا پرتو درمانی
2. استفاده از داروها
برخی داروها از جمله داروهای ضد افسردگی، ضد هیستامین‌ها، قرص‌های ضد بارداری یا داروهای ضد فشار خون می‌توانند باعث کاهش ترشحات واژن شوند.
3. استرس و اضطراب
تنش‌های روحی، اضطراب مزمن و افسردگی می‌توانند تعادل هورمونی را بر هم بزنند و منجر به خشکی واژن شوند.
4. استعمال دخانیات
سیگار کشیدن یا استعمال هرگونه مخدر با کاهش گردش خون و تخریب بافت‌های واژن در طول زمان، احتمال خشکی را افزایش می‌دهد.
5. استفاده از محصولات بهداشتی تحریک کننده
شوینده‌های معطر، صابون‌های قوی، اسپری‌های واژینال و دوش‌های داخلی ممکن است باعث تحریک و خشکی مخاط واژن شوند.
درمان خشکی واژن
روش‌های درمان خشکی واژن بسته به علت آن متفاوت است. برخی از روش‌های رایج عبارتند از:
1. مرطوب کننده‌ها و روان کننده‌های واژینال
این محصولات بدون نسخه قابل تهیه هستند و برای تسکین علائم فوری مانند خشکی و سوزش کاربرد دارند. روان کننده‌ها قبل از رابطه جنسی استفاده می‌شوند و مرطوب کننده‌ها به صورت روزانه یا چند روز یکبار.
2. درمان هورمونی موضعی
درمان با استروژن به صورت کرم، قرص یا حلقه واژینال تجویز می‌شود و با افزایش سطح استروژن موضعی، به بازسازی بافت واژن کمک می‌کند.
3. درمان هورمونی سیستمیک
در مواردی که علائم یائسگی گسترده و بیشتر هستند، پزشک ممکن است درمان جایگزین هورمونی (HRT) به صورت خوراکی یا تزریقی را برای فرد پیشنهاد دهد.
4. درمان‌های غیرهورمونی
برخی از محصولات حاوی اسید هیالورونیک یا ویتامین E نیز در کاهش خشکی موثرند و گزینه مناسبی برای کسانی هستند که نمی‌خواهند از هورمون استفاده کنند.
5. روش‌های نوین درمان خشکی واژن
در سال‌های اخیر، از روش‌هایی مانند لیزر CO2 یا آر اف واژینال برای تحریک بازسازی مخاط واژن استفاده می‌شود که بدون نیاز به هورمون، موجب بهبود بافت می‌گردند.
بیشتر بدانید: مراقبت های دوران یائسگی
عوارض عدم درمان خشکی واژن
خشکی واژن در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به مشکلات متعددی شود، از جمله:
- درد مزمن در ناحیه لگن یا هنگام نزدیکی
- کاهش شدید میل جنسی
- بروز ترک‌های میکروسکوپی در مخاط واژن و افزایش خطر عفونت واژن
- عفونت‌های مکرر ادراری
- کاهش کیفیت زندگی جنسی و تاثیر منفی بر روابط زوجین
- در موارد شدید، التهاب مزمن و تحریک دائمی واژن
به این دلایل، درمان به موقع و در زمان درست این عارضه نه تنها برای راحتی جسمی بلکه برای سلامت روان و روابط اجتماعی افراد اهمیت دارد.
سوالات متداول
آیا خشکی واژن باعث ایجاد عفونت می‌شود؟
بله؛ خشکی واژن می‌تواند باعث ترک‌های ریز در بافت مخاطی شود که راه ورود باکتری‌ها و قارچ‌ها را باز می‌کند. علاوه بر این، در نبود ترشحات طبیعی، تعادل فلور واژن ب هم می‌خورد و احتمال بروز عفونت‌های واژینال یا عفونت ادرار افزایش می‌یابد.
آیا خشکی واژن نشانه سرطان است؟
خشکی واژن به خودی خود نشانه وجود سرطان در بدن فرد نیست، اما در برخی موارد نادر ممکن است یکی از علائم سرطان‌های وابسته به هورمون مانند سرطان آندومتر، سرطان رحم یا دهانه رحم یا سرطان واژن باشد. به همین دلیل است که، اگر خشکی واژن همراه با علائم غیر معمولی مانند خونریزی غیر طبیعی و مشکوک، کاهش وزن ناخواسته یا درد شدید همراه باشد، باید حتما و سریعا بررسی‌های دقیقتری صورت گیرد.